چکیده

از آن رو که توجه و بررسى در زندگى ائمّه اطهار علیهم السلام به عنوان پیشتازان مسیر کمال و سالکان حقیقى راه دوست، براى شیعیان متأسى بسیار حایز اهمیت است و نیز به دلیل آنکه انسان موجودى اجتماعى است و علم به آداب معاشرت در حسن معاشرت او بى تأثیر نمى باشد، بررسى کلام آن بزرگواران پیرامون این مبحث لازم و ضرورى به نظر مى رسد. تحلیل مجموعه گفتار امام حسن مجتبى علیه السلام، به عنوان نمونه تمام عیار انسان کامل در باب آداب معاشرت، به طور قطع چراغ فروزانى براى دوست داران وصول به صراط مستقیم مى باشد. هدف پژوهش، آشنایى با آداب معاشرت و سازوکارهاى آن در متون دینى با تأکید بر کلام امام مجتبى علیه السلام است. تلاش در جهت کاربردى کردن آثار و دستاوردهاى حاصل این تحقیق براى نسل جوان و آگاهى ایشان از «اندیشه ناب امام حسن علیه السلام» به عنوان دومین راهبر دینى این مقاله مى باشد.

کلیدواژه ها: آداب، معاشرت، کلام، امام مجتبى علیه السلام، ائمّه اطهار علیهم السلام، اجتماعى، اخلاق.

مقدّمه

حسن معاشرت، مصاحبت نیکو و رفتار پسندیده از دستورات مورد تأکید قرآن کریم، پیامبر اکرم صلى الله علیه و آلهو پیشوایان معصوم علیهم السلاممى باشد. بررسى آداب و احکام معاشرت در کلام هریک از ائمّه اطهار علیهم السلامراه گشاى مسیر سعادت انسان هاى مؤمن است؛ به ویژه آنکه جنبه هاى آداب معاشرت در سخنان امام مجتبى علیه السلام به عنوان دومین امام شیعیان کمتر مورد توجه قرار گرفته و بحث و بررسى پیرامون آن مى تواند براى هر سالکى مثمرثمر واقع شود. امام حسن علیه السلام «سرور جوانان اهل بهشت» و نیز «کریم اهل بیت» نامیده شد و همین رفتار کریمانه و ادب برخورد و بزرگ منشى و رعایت آداب معاشرت این امام زبانزد عام و خاص بوده است. با توجه به اینکه مطالعات و تحقیقات گسترده اى پیرامون زندگى امام حسن علیه السلام انجام گرفته، اما طبق شواهد و قرائن، تاکنون تحقیقى جامع و روش مند پیرامون تحلیل مجموعه سخنان ایشان با تکیه بر جنبه هاى آداب معاشرت در طول حیات ایشان، صورت نگرفته است، به ویژه آنکه عمده تألیفات و تحقیقات پیرامون آن حضرت تنها حول محور صلح ایشان و آثار آن انجام گرفته است. از این رو، تحقیق حاضر درصدد است با تکیه بر منابع تاریخى معتبر در سخنان قطعى و مسلم آن حضرت، مهم ترین آموزه ها پیرامون آداب معاشرت در کلام آن امام همام را مورد بررسى و مطالعه قرار دهد.

فهرست مطالب :

چکیده 2

مقدّمه. 2

خانواده، اولین مدرسه آموزش مهارت هاى اجتماعى.. 3

مربیان و معلمان و نقش آنان در تربیت اجتماعى در کلام امام مجتبى علیه السلام. 5

نقش محیط و محافل تربیتى در تقویت معاشرت صحیح اجتماعى.. 6

نقش دوست و دوست گزینى در روابط و اخلاق اجتماعى.. 7

آداب معاشرت و حفظ حقوق همسایگى.. 10

داشتن روحیه نشاط اجتماعى و نقش آن در تحکیم روابط اجتماعى.. 11

تحیت و تشکر و نقش آن در تحکیم روابط اجتماعى.. 12

مشورت و روحیه جمع گرایى.. 13

توجه به فقرا در زندگى اجتماعى.. 14

بارزترین نکات اخلاق اجتماعى امام مجتبى علیه السلام. 17

متواضع و فروتن.. 21

صبور. 22

ارزش عفو در کلام امام. 24

نتیجه گیرى.. 26

پی‌نوشت‌ها: 26

منابع. 28